ประวัติ นางนพมาศ วันลอยกระทง เธอคือใคร มีตัวตนจริงหรือเป็นเรื่องเล่าตำนาน

เมื่อพูดถึงประเพณีลอยกระทง หลายคนอาจจะนึกถึง "นางนพมาศ" สาวงามแห่งสมัยสุโขทัยที่ถูกกล่าวขานว่าเป็นต้นแบบของนางนพมาศในการประกวดสาวงามลอยกระทงในทุกวันนี้ แต่นางนพมาศคือใคร? แล้วทำไมถึงสำคัญขนาดนี้?

ตามตำนานเล่าว่า นางนพมาศเป็นธิดาของขุนนางในสมัยพ่อขุนรามคำแหงแห่งกรุงสุโขทัย เธอเป็นสาวสวยและฉลาดหลักแหลม จนได้รับความไว้วางใจจากราชสำนัก วันหนึ่งเธอได้คิดประดิษฐ์ "กระทง" เพื่อนำไปถวายพ่อขุนรามคำแหง เนื่องในโอกาสการบูชาพระแม่คงคา ซึ่งทำให้กระทงของเธอโดดเด่นจากผู้อื่น และเป็นที่โปรดปรานของกษัตริย์ นับตั้งแต่นั้นมา การลอยกระทงจึงกลายเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบัน

ประวัติ นางนพมาศ

ประวัติ นางนพมาศ วันลอยกระทง เธอคือใคร มีตัวตนจริงหรือเป็นเรื่องเล่าตำนาน

นางนพมาศ เป็นธิดาของพระศรีมโหสถกับนาง เรวดี บิดาเป็นพราหมณ์ปุโรหิตในสมัยพระยาเลอไท นางนพมาศได้ถวายตัวเข้ารับราชการในสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท ในยุคสุโขทัย เป็นที่โปรดปรานจนได้เป็นสนมเอกตำแหน่งท้าวศรีจุฬาลักษณ์

นางนพมาศได้เขียนตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ขึ้นเพื่อเป็นหลักประพฤติปฏิบัติตนในการเข้ารับราชการของนางสนมกำนัลทั้งหลาย เรื่องนี้แต่งด้วยร้อยแก้วแต่มีคำประพันธ์ลักษณะเป็นกลอนดอกสร้อยแทรกอยู่บ้าง ซึ่งมีการสันนิษฐานว่าแต่งขึ้นใหม่ในสมัยรัตนโกสินทร์ เพราะภาษาที่ใช้แตกต่างจากภาษาที่ใช้ในวรรณคดีที่แต่งในยุคเดียวกันคือ คือศิลาจารึกหลักที่ 1 และไตรภูมิพระร่วง

เนื้อเรื่องในตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ กล่าวถึงประเพณีต่างๆ ของไทย เช่น การประดิษฐ์พานหมากสองชั้นรับแขกเมือง การประดิษฐ์โคมลอยรูปดอกกระมุท (ดอกบัว) เพื่อใช้ในพระราชพิธีจองเปรียงลอยพระประทีป (ลอยกระทง) ซึ่งประเพณีนี้ได้สืบทอดมาจนถึงปัจจุบันตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า หนังสือนางนพมาศ เรื่องนี้มีคุณค่าหลายอย่างคือ

• คุณค่าทางวรรณคดี เป็นประโยชน์ในการสอบสวนราชประเพณี ขนบธรรมเนียมต่างๆ ในราชสำนัก ตลอดจนการปฏิบัติตนของหญิงชาววัง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน ก็ทรงสอบค้นจากหนังสือเล่มนี้
• คุณค่าทางวิชาการช่างสตรี เรื่องนี้เป็นหลักฐานแสดงว่าผู้หญิงไทยมีนิสัยชอบการประดิษฐ์มาตั้งแต่โบราณ ซึ่งการจัดขันหมากรับรองแขกเมืองได้อย่างประณีต เป็นแบบฉบับในการจัดขันหมากในพิธีแต่งงานมาจนทุกวันนี้ และถือว่า ตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์เป็นตำราการช่างสตรีเล่มแรกของไทย
• คุณค่าทางด้านอักษรศาสตร์ เรื่องนี้มีคุณค่าทางด้านอักษรศาสตร์น้อยมาก เพราะมีการดัดแปลงแต่งเติมภาษาและสำนวนผิดแผกแตกต่างไปจากเดิมมากตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ถือเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่า นางนพมาศ เป็นกวีหญิงคนแรกของไทย

ประวัติ นางนพมาศ

ความสำคัญของนางนพมาศ

นางนพมาศไม่เพียงแค่เป็นต้นแบบของการประดิษฐ์กระทงเท่านั้น แต่ยังเป็นตัวแทนของความงามแบบไทยๆ ที่สง่างามและเฉลียวฉลาด ทุกๆ ปีในช่วงประเพณีลอยกระทง เราจะเห็นการประกวดนางนพมาศที่สะท้อนถึงความงามและวัฒนธรรมอันงดงามของไทย ซึ่งเป็นการระลึกถึงความสำคัญของผู้หญิงในประวัติศาสตร์และบทบาทของพวกเธอในสังคม

ตำนานหรือความจริง?

เหตุผลที่ทำให้เกิดข้อสงสัยต่อการมีตัวตนของนางนพมาศ เนื่องจากมีข้อสังเกตว่า ภาษาโวหารที่ใช้ในตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ที่ถูกอ้างว่าแต่งขึ้นในสมัยสุโขทัยนั้น มีความแตกต่างจากภาษาที่ปรากฏในไตรภูมิพระร่วงและศิลาจารึกหลักที่ 1 จึงทำให้เป็นที่สงสัยว่าหากเกิดขึ้นในสมัยสุโขทัยจริง เหตุใดจึงมีภาษาที่ดูราวกับเป็นของใหม่

ถึงแม้ว่าบางคนจะตั้งคำถามว่า นางนพมาศเป็นบุคคลที่มีตัวตนจริงหรือไม่ แต่เรื่องราวของเธอก็มีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมไทยมาอย่างยาวนาน และยังคงถูกเล่าขานมาจนทุกวันนี้ การประกวดนางนพมาศและการประดิษฐ์กระทงยังคงเป็นสัญลักษณ์ของการให้ความสำคัญกับความสวยงาม วัฒนธรรม และประเพณีที่สืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น

ดังนั้น ไม่ว่าตำนานของนางนพมาศจะเป็นจริงหรือไม่ สิ่งที่สำคัญคือเธอเป็นสัญลักษณ์ของความงามและความฉลาดในสายตาคนไทย และเธอจะยังคงเป็นที่จดจำต่อไปในทุกๆ งานลอยกระทงของบ้านเรา

• วันลอยกระทง 2567 ประวัติวันลอยกระทง ตำนานและความเชื่อประเพณีลอยกระทง
• วิธีทำกระทงใบตอง สอนทำกระทงใช้หยวกกล้วย หรือวัสดุที่ย่อยสลายได้
• 50 แคปชั่นลอยกระทง สั้นๆ ฮาๆ กวนๆ ลอยกระทงแบบคนโสดยังไงให้ดูแพงและได้คู่