พยาธิขึ้นตา โรคที่ดูเหมือนไกลตัว แต่เป็นภัยเงียบสู่การตาบอด

แม้ว่าดวงตาจะเป็นอวัยวะพิเศษที่มีถุงหุ้มเป็นเกราะ และไม่มีรูเปิดติดต่อกับภายนอก แต่ก็ยังเกิดโรคจากพยาธิต่างๆ ได้ ที่จะชอนไชเข้าไปสู่ช่องภายในตา ซึ่งก็มีพยาธิหลายชนิด คือพยาธิตัวจี๊ด ตัวอ่อนของตืดหมูและตืดวัว พยาธิหอยโข่ง ตัวอ่อนของตืดปลา หนอนจากหัวใจสุนัข พยาธิไส้เดือนของสุนัข และท็อกโซพลาสโมซิส ซึ่งก่อให้เกิดโรคได้ต่างๆ ที่ทำให้เกิดอาการบวม จนตาทะลัก ตามัว ตาบอด หรือคล้ายเนื้องอก

โรคพยาธิขึ้นตา เกิดจากพยาธิชนิดใดบ้าง

พยาธิหอยโข่ง

มีชื่อภาษาอังกฤษเรียกว่า Angiostrongylus cantonensis คนส่วนใหญ่ที่ติดโรคนี้มักเกิดจากการกินหอยโข่งเป็นส่วนใหญ่ พยาธิตัวนี้เป็นพยาธิของหนูที่ให้ตัวอ่อนออกมาจากทางอุจจาระ เมื่ออยู่ที่ดินตัวอ่อนไชเข้าไปสู่หอย หรือสัตว์น้ำ สัตว์บกต่างๆ เมื่อคนกินสัตว์เหล่านี้เข้าไปตัวอ่อนจะไชไปสู่สมองเกิดเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ถ้าไชไปที่ตาจะทำให้ประสาทตาอักเสบ มีอาการตามัว และอาจถึงตาบอด รวมทั้งพยาธิอาจไชทะลุสู่ช่องหลังของลูกตา หรือช่องหน้าลูกตา จนมองเห็นด้วยตาเปล่า วิธีรักษาคือการผ่าตัดเอาพยาธิออก วิธีป้องกันคือไม่กินหอยโข่ง นอกจากนี้ยังอาจติดจากการกินสัตว์น้ำจืดต่างๆ แบบดิบๆ สุกๆ

ตัวจี๊ด

ในบรรดาพยาธิของลูกตาทั้งหลายตัวจี๊ด หรือ Gnathostoma spinigerum นับได้ว่าเป็นที่รู้จักแพร่หลายมาก หนังตาบวมปิดข้างใดข้างหนึ่งหลังจากมีการบวมเลื่อนที่ไปมาแถวบริเวณหน้าก่อนและบางครั้งพยาธิจะไชเข้าไปในช่องตาลูกตา ทำให้ตาบอดได้ พยาธิตัวจี๊ดมักมาจากการกินเนื้อสัตว์ชนิดต่างๆ ที่ไม่สุก หรือสุกๆ ดิบๆ ทั้งปลา กุ้ง กบ งู เต่า ไก่ หรือบางรายกินน้ำคลอง น้ำบ่อ ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษานอกจากผ่าเอาตัวจี๊ดออก นอกจากลูกตาแล้วตัวจี๊ดยังสามารถไชไปตามอวัยวะทุกส่วนในร่างกายรวมทั้งเข้าสู่สมอง ทำให้เส้นเลือดในสมองแตกตายได้ ดังนั้นวิธีป้องกันคือไม่กินอาหารสุกๆ ดิบๆ และดื่มน้ำต้มก็จะปลอดภัย


ตัวอ่อนของตืดหมู ตืดวัว

หรือซีสติเซอคัส (Cysti- cercus) จะทำให้ตาบวม ตามัว การที่พบพยาธิชนิดนี้ที่ลูกตาทำให้เคืองตา ตามัว สุดแต่ที่อยู่ของมัน เพราะการที่พบที่ลูกตามักแสดงว่าต้องพบที่อวัยวะอื่นๆ ที่สำคัญคือตามผิวหนังซึ่งคลำได้เป็นเม็ดแข็งๆ ยาวๆ คล้ายลูกปืน และอาจพบที่สมองได้ด้วย ทำให้เกิดโรคลมบ้าหมู สาเหตุมักมาจากการกินอาหารที่ปนเปื้อนด้วยไข่ของตัวตืดตัวแก่ซึ่งอาศัยอยู่ในลำไส้ของคนหรือสัตว์เช่นหมู เมื่อกินไข่เข้าไปกลายเป็นตัวอ่อนไชเข้าสู่กระแสเลือดไหลไปตามอวัยวะต่างๆ


ตัวอ่อนตืดปลา

หรือที่เรียกว่าสปาร์กานั่ม (Sparganum) คนติดโรคจากการกินไรนํ้า (Cyclops) ที่มีตัวอ่อนอยู่ แล้วตัวอ่อนจะไขทะลุผนังลำไส้กระจายไปสู่อวัยวะ ต่างๆ ทั้งร่างกาย หรือคนอาจติดจากการกินเนื้อปลา กบ งูดิบๆ หรือดิบๆ สุกๆ ก็ได้


หนอนหัวใจสุนัข

มีชื่อเรียกภาษาอังฤกษว่า Dirofilaria เป็นพยาธิที่อาคัยที่หลอด เลือดหัวใจของสุนัขซึ่งพบได้มากในสุนัขไทย เข้าใจว่ายุงเป็นตัวนำเชื้อไปสู่คน แต่เชื่อว่าส่วนใหญ่ตัวอ่อนไม่สามารถมีชีวิตเจริญเติบโตในคนได้ มีรายงานการพบหนอนชนิดนี้ในปอดของคนในเมืองไทย เคยมีรายงานไว้จากลูกตา 1 ราย การป้องกันเกือบจะเป็นไปไม่ได้ที่จะไม่ให้ยุงกัด อย่างไรก็ดีเรายังไม่มีความรู้ในเรื่องโรคนี้มากนัก จำเป็นต้องศึกษากันต่อไป

พยาธิไส้เดือนของสุนัข

มีชื่อว่า Toxocara cams จะมีไข่ของพยาธิออกมากับอุจจาระสุนัข ภายในไข่มีตัวอ่อน ซึ่งอาจติดมือแล้วกินเข้าไป พยาธิก็จะกระจายไปตามอวัยวะต่างๆ ของร่างกาย ถ้าในเด็กมักทำให้เกิดโรคตับในเด็ก ส่วนผู้ใหญ่มักทำให้เกิดอาการในตา มีอาการตามัว ตาบอด

พยาธิชนิดนี้เป็นต้นเหตุของการตาบอดในต่างประเทศทั่วโลก เนื่องจากสุนัขเป็นสัตว์ที่ใกล้ชิดคนมากที่สุด พยาธิไส้เดือนในสุนัขมีรูปร่างหน้าตาคล้ายพยาธิไส้เดือนของคน

ท็อกโซพลาสโมซิส

เป็นเชื่อโปรโตซัวชนิดหนึ่งคล้ายๆ กับเชื้อมาเลเรียไม่มีชื่อในภาษาไทย มีคนเคยแยกเชื้อโปรโตซัวนี้จากหนูในเมืองไทย โรคที่เกิดขึ้นทำให้ตาบอดจากการเปลี่ยนแปลงของจอตา

วิธีป้องกันพยาธิขึ้นตา

หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ โดยเฉพาะเนื้อสัตว์ต่างๆ  ปลา กุ้ง ไก่ หอย เนื้อหมู เนื้อวัว ฯลฯ รวมไปถึงน้ำดื่มควรเป็นน้ำสะอาด จากแหล่งที่น่าเชื่อถือ

วิธีการรักษาพยาธิขึ้นตา

• การรักษาใช้วิธีการผ่าตัดออกแต่ก็มีความเสี่ยง
• วิธีการยิงเลเซอร์ร้อน ซึ่งเป็นวิธีที่แนะนำสำหรับกรณีไม่สามารถผ่าตัดเอาออกได้