หาคำตอบมาให้ "น้ำตา" มีกี่ชนิด และทำไมน้ำตามีรสเค็ม

เคยไหม? ยามน้ำตาไหลรินอาบแก้ม ลิ้นของคุณสัมผัสได้ถึงรสเค็มนิดๆ หลายคนอาจสงสัยว่าทำไมน้ำตาถึงมีรสเค็ม คำตอบนั้นง่ายมาก น้ำตาของเราส่วนใหญ่ประกอบไปด้วยน้ำในร่างกาย และน้ำนี้เองก็มีเกลือแร่ (อิเล็กโทรไลต์) อยู่ด้วย แต่แน่นอนว่าน้ำตามีอะไรมากกว่าแค่รสเค็ม บทความนี้จะพาคุณไปเรียนรู้เกี่ยวกับองค์ประกอบของน้ำตา แหล่งที่มา กลไกการปกป้องและหล่อลื่นดวงตา รวมไปถึงเหตุผลที่การร้องไห้อาจช่วยให้เรารู้สึกดีขึ้น

น้ำตาประกอบไปด้วยอะไรบ้าง

น้ำตาเป็นสารผสมที่ซับซ้อนซึ่งประกอบไปด้วย

• น้ำ
• เมือก
• น้ำมันไขมัน
• โปรตีนมากกว่า 1,500 ชนิด

องค์ประกอบของน้ำตา

• น้ำ: น้ำเป็นองค์ประกอบหลักของน้ำตา คิดเป็น 98% น้ำช่วยให้ดวงตาชุ่มชื้นและล้างสิ่งสกปรกออก
• เมือก: เมือกช่วยให้ชั้นน้ำตาเกาะติดกับดวงตาและป้องกันไม่ให้ระเหยเร็วเกินไป
• น้ำมันไขมัน: น้ำมันไขมันช่วยให้ชั้นน้ำตาเรียบและลดแรงเสียดทานระหว่างเปลือกตาและดวงตา
• โปรตีน: โปรตีนมีหน้าที่หลายอย่างในน้ำตา เช่น ต่อต้านการติดเชื้อ ปกป้องดวงตาจากแสง UV และรักษาสมดุลของดวงตา

กลไกการหล่อลื่นดวงตาด้วยน้ำตา

น้ำตาของเราประกอบไปด้วย 3 ชั้นทำหน้าที่หล่อลื่น บำรุง และปกป้องดวงตา ดังนี้

ชั้นนอก: ชั้นนอกเป็นชั้นน้ำมันที่ผลิตโดยต่อม Meibomian ทำหน้าที่ช่วยให้น้ำตาเกาะอยู่บนดวงตาและป้องกันไม่ให้น้ำตาแห้งเร็วเกินไป

ชั้นกลาง: ชั้นกลางเป็นชั้นน้ำที่ประกอบไปด้วยโปรตีนที่ละลายน้ำ ผลิตโดยต่อมน้ำตาหลักและต่อมน้ำตาเสริม ทำหน้าที่ปกป้องและบำรุงกระจกตาและเยื่อบุตา ซึ่งเป็นเยื่อเมือกที่ปกคลุมด้านในของเปลือกตาและด้านหน้าของดวงตา

ชั้นใน: ชั้นในเป็นชั้นเมือกที่ผลิตโดยเซลล์ Goblet ทำหน้าที่จับน้ำจากชั้นกลาง ช่วยให้กระจายตัวอย่างสม่ำเสมอเพื่อหล่อลื่นดวงตา

น้ำตามาจากไหน

น้ำตาถูกผลิตโดยต่อมน้ำตา ซึ่งตั้งอยู่เหนือดวงตาและใต้เปลือกตา น้ำตาจะกระจายจากต่อมน้ำตาไปทั่วพื้นผิวของดวงตา น้ำตาบางส่วนจะไหลออกผ่านท่อน้ำตา ซึ่งเป็นรูเล็ก ๆ ใกล้กับมุมเปลือกตา จากนั้นจะไหลลงสู่จมูก ตามข้อมูลของ American Academy of Ophthalmology (AAO) คนทั่วไปจะผลิตน้ำตาประมาณ 15 ถึง 30 แกลลอนต่อปี

ประเภทของน้ำตา

น้ำตามี 3 ประเภทหลัก ดังนี้

1. น้ำตาพื้นฐาน (Basal tears)

น้ำตาพื้นฐานอยู่ที่ดวงตาเสมอ ทำหน้าที่หล่อลื่น ปกป้อง และบำรุงกระจกตา

2. น้ำตาสะท้อน (Reflex tears)

น้ำตาสะท้อนเกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อสิ่งระคายเคือง เช่น ควัน ลม หรือฝุ่น น้ำตาสะท้อนคือสิ่งที่เราผลิตออกมาเมื่อเผชิญกับ syn-propanethial-S-oxide จากการหั่นหัวหอม

3. น้ำตาแห่งอารมณ์ (Emotional tears)

น้ำตาแห่งอารมณ์เกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อความเจ็บปวด รวมถึงความเจ็บปวดทางร่างกาย ความเจ็บปวดทางอารมณ์ ความเจ็บปวดจากความรู้สึก และสภาวะทางอารมณ์ เช่น ความเศร้า ความสุข ความกลัว และสภาวะทางอารมณ์อื่นๆ

องค์ประกอบของน้ำตา

น้ำตาแต่ละประเภทมีองค์ประกอบแตกต่างกัน

• น้ำตาพื้นฐาน: ประกอบไปด้วยน้ำ เกลือแร่ และโปรตีน
• น้ำตาสะท้อน: ประกอบไปด้วยน้ำ เกลือแร่ โปรตีน และสารต้านการอักเสบ
• น้ำตาแห่งอารมณ์: ประกอบไปด้วยน้ำ เกลือแร่ โปรตีน ฮอร์โมน และสารสื่อประสาท

องค์ประกอบของน้ำตาเปลี่ยนแปลงตามอายุ

จากงานวิจัยในปี 2561 พบว่าโปรตีนในน้ำตาสามารถเปลี่ยนแปลงตามอายุได้ นอกจากนี้ สถาบันแห่งชาติเกี่ยวกับความชรา (National Institute of Aging) ยังระบุว่า ภาวะตาแห้ง ซึ่งเกิดจากต่อมน้ำตาทำงานไม่เต็มประสิทธิภาพ พบได้บ่อยในผู้สูงอายุ โดยเฉพาะผู้หญิงหลังวัยหมดประจำเดือน

สาเหตุที่องค์ประกอบของน้ำตาเปลี่ยนแปลงตามอายุ

• ต่อมน้ำตาทำงานน้อยลง: ต่อมน้ำตาผลิตน้ำตาน้อยลงตามอายุ ส่งผลให้ปริมาณน้ำตาและโปรตีนในน้ำตาลดลง
• ฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง: ฮอร์โมนเอสโตรเจนมีบทบาทสำคัญในการผลิตน้ำตา ผู้หญิงหลังวัยหมดประจำเดือนมีฮอร์โมนเอสโตรเจนลดลง ส่งผลต่อการผลิตน้ำตา
• ยาบางชนิด: ยาบางชนิด เช่น ยาแก้แพ้ ยาขับปัสสาวะ ยาต้านเศร้า สามารถส่งผลต่อการผลิตน้ำตา
• โรคประจำตัว: โรคบางชนิด เช่น โรคข้ออักเสบ โรคไทรอยด์ โรค Sjögren's syndrome สามารถส่งผลต่อการผลิตน้ำตา

ผลของการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบของน้ำตา

• ตาแห้ง: ตาแห้งเกิดขึ้นเมื่อน้ำตาไม่เพียงพอต่อการหล่อลื่นดวงตา อาการของตาแห้ง ได้แก่ ระคายเคือง แสบตา มองไม่ชัด
• การติดเชื้อ: น้ำตาช่วยต่อต้านการติดเชื้อ เมื่อน้ำตาลดลง ดวงตาจะเสี่ยงต่อการติดเชื้อมากขึ้น

• ปัญหาเกี่ยวกับกระจกตา: น้ำตาช่วยบำรุงกระจกตา เมื่อน้ำตาลดลง กระจกตาอาจเกิดปัญหา เช่น แผลกระจกตา

วิธีดูแลดวงตาให้ชุ่มชื้น

• กะพริบตาบ่อยๆ: การกะพริบตาช่วยกระจายน้ำตาให้ทั่วดวงตา
• พักสายตาจากหน้าจอ: การจ้องหน้าจอนานๆ ทำให้กะพริบตาน้อยลง ส่งผลให้น้ำตาแห้ง ควรพักสายตาจากหน้าจอทุก 20-30 นาที
• ดื่มน้ำให้เพียงพอ: การดื่มน้ำช่วยให้ร่างกายชุ่มชื้น รวมไปถึงดวงตา
• ใช้ยาหยอดตา: ยาหยอดตาสามารถช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับดวงตา
• ปรึกษาแพทย์: ควรปรึกษาแพทย์หากมีอาการตาแห้งเรื้อรัง